Krzynki
Sołectwo: Krzynki
Aktualna liczba mieszkańców - 74
Historia
Wieś pojawia się w źródłach 1315 r. W 1337 r. nadana przez margrabiego Ludwika Starszego klasztorowi Cysterek z Pełczyce. Pełczyce 1524 r. jako właściciele występują Steinwehrowie, nieco później ród von Waldów. Waldowowie byli posiadaczami tut. majątku jeszcze w XVIII w. Prawdopodobnie w 1729 r. został on wykupiony i włączony do domeny królewskiej w Dolicach. Ok. 1800 r. przejściowo w ręku v. Morwitza, od 1822 - von Klitzingów. Dobra ziemskie ok. poł. XIX w. liczyły 860 ha. Wg danych z 1928 r. w Krzynkach były 2 majątki: Fritza Hinte i dr Heilgendorfa. W tym czasie we wsi i majątku zamieszkiwało łącznie 291 osób.
Od średniowiecza w Krzynkach istniał kościół (obecny jest przypuszczalnie trzecią - kolejną - świątynią); czas założenia folwarku nieznany. Co najmniej od pocz. XX w. były tu dwie rezydencje. Najpewniej w 1 ćw. XX w. miała miejsce częściowa parcelacja majątku, na co wskazują zagrody z tego czasu, lokowane także poza wsią. Po 1945 r. na bazie upaństwowionego folwarku utworzono PGR a w jednej rezydencji ośrodek wypoczynkowy (obecnie własność prywatna).
Układ przestrzenny i zabudowa
Wieś położona w wyjątkowo atrakcyjnym krajobrazie zróżnicowanej rzeźbie terenu, nad jeziorem Pełcz. Układ przestrzenny udokumentowany od schyłku XIX w. pozostał niezmieniony do chwili obecnej. Jest to ulicówka, założona na osi NNW-SSE, biegnąca równolegle do brzegu jeziora.
W północnym krańcu wsi, po zachodniej stronie drogi usytuowany jest folwark, w jego pobliżu dwór I. Na zachód od folwarku, na półwyspie wchodzącym w głąb jeziora znajduje się dwór II w otoczeniu rozległego parku. W XIX w. na południe od dworu ulokowany był mniejszy folwark, w latach 30-tych XX w. (może wcześniej?) zredukowany do jednego obiektu (obecnie nie istniejący). Na półwysep prowadzi - odchodząca od głównej drogi wiejskiej - wąska, brukowa dróżka, wzdłuż której zachowane jest fragmentarycznie kamienne i kamienno-ceglane ogrodzenie. Pomiędzy obu folwarkami ulokowany zespół dawnej gorzelni, z którego pozostał dom gorzelnego oraz dwa XIX-wieczne budynki magazynowe. Zabudowa wsi pochodzi z okresu od k. XIX w. do lat 20/30-tych XX w. Ta ostatnia jest stosunkowo interesująca, jednorodna, murowano-drewniana; budynki łączą pod wspólnym dachem program mieszkalny i gospodarczy. Budownictwo ryglowe występuje już tylko śladowo.
Główne elementy strukturalne
- neogotycki kościół ł przykościelnym cmentarzem oraz założony w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarz XX-wieczny.
- Folwark i dwór I., Folwark zachowuje czytelne, geometryczne założenie przestrzenne, jednak otaczające podwórze budynki gospodarcze są przebudowane, zdewaloryzowane. Budynek rezydencyjny parterowy, przykryty łamanym, wysokim dachem.
- Dwór II (budynek bardzo podobny w formie do dworu I) i park krajobrazowy przechodzący w las, zajmujący obszar całego półwyspu.
- Ulicowa część wsi z obustronną zabudową. W pd. Części wsi kilka zagród, w części pn. podworskie czworaki. Chałupy głównie w układzie kalenicowym, w większości przebudowane.
